Payanda

Payanda duvarın devrilmesini, çökmesini veya dışa doğru eğilmesini önlemek amacıyla yapılan, yanal kuvvetlere karşı direnen yapısal bir duvar ögesidir. Ahşap yapım sisteminde göğüsleme olarak da karşımıza çıkar. 

Düşey taşıyıcının yükünü azaltmak için beton, ahşap, taş gibi yapı malzemelerinden yapılan bu yapı elemanları, duvarın bir cephesinde dizi halinde olabileceği gibi iki duvarın buluşmasıyla oluşan köşelerde de bulunabilir. 

Payanda inşaat örneği.
Payanda Örneği, Kaynak: Dr Richard Murray

Payandalar dünyanın her yerindeki kent duvarlarında ya da şatolarda, özellikle Avrupa’daki Romanesk kiliselerinde bulunur. Gotik dönemin başlarında ise duvardan ayrık halde ama duvara bir kemer ile tutturulmuş olan uçan payanda mimari öğesi kullanılmaya başlanmıştır.

 

Türk mimarisinde cumbayı destekleyen ahşap dayanaklara da payanda veya eli böğründe adı verilir.

Modern mimaride betonarme ve çelik taşıyıcıların kullanımının artmasıyla payanda kullanımı azalmıştır.

Mimari sözlüğe dönmek için tıklayınız.