Drenaj ya da akaçlama, suyu etkin bir biçimde tahliye etmek için kullanılan sistemdir.
Yağmur ve yüzey suları zemin içinde malzemenin geçirgenliğine bağlı olarak, sızma suyu olarak alt tabakalara doğru ilerler. Sızma suyu, az geçirimli bir katman ile karşılaştığında hızı azalır ve birikme suyu oluşturur. Geçirimsiz bir katman ile karşılaştığında ise birikerek yer altı suyunun oluşmasına sebep olur.
Biriken sular, binanın zemin içindeki bölümlerinin çevresinde birikerek geçici basınç uygulayarak yapı elemanlarını kötü etkiler. Ayrıca zemin içindeki su kılcal boşlukların boyutlarına bağlı olarak, yerçekimine ters yönde hareket ederek kılcal suyu oluşturur. Kılcal su ise, yapı elemanlarının içine girerek yükselmeye devam eder ve nem oluşturur.
Kısacası; yağmur gibi yer üstü veya yer altında biriken su ve nemin yapıdan uzaklaşması için drenaj yapılır. Zemin suyu akış yöne belli ise yapıyı çevreleyen drenaj, suyu toplar ve drenaj boruları sayesinde yapıdan uzaklaştırır.
Bina etrafına zeminin su seviyesini düşürmek için çukurlar açılır ve alt katmandan üst katmana doğru taş, çakıl, kum, toprak gibi dolgu malzemeleri kullanılır. Zamanla bu dolgular suyun beraberinde getirdiği maddelerin birikmesiyle tıkanabilir. Bunu engellemek için dren çukuru altında oluk oluşturulur. Oluklar için Türkiye’de en çok kullanılan gereç, büz adı verilen çimento harcından yapılan künklerdir.
Bazı durumlarda otomatik tulumba yardımı ile su, seviyelerinden daha düşük kotlara aktarılır.
Drenaj Sistemi Bileşenleri
Drenaj Tabakası
Su ile sürüklenen malzemelerin sızdırma tabakasının ve drenaj borusunun içine girmesini engelleyerek drenaj sisteminin etkin çalışmasını sağlar.
Drenaj Boruları
Drenaj tabakasından gelen suyu toplayarak, atım yerine güvenli şekilde ulaştırır. Atım yerlerine örnek; akarsular ve yağmur suyu kanallarını verebiliriz. Pis su kanallarına kesinlikle bağlanmamalıdır.
Drenaj boru malzemeleri; seramik, plastik veya çimento esaslı olmalıdır ve suyun akışını sağlayabilmek için %2-5 eğim verilmelidir. Basınç etkisi ile çökmemesi için, boruların altına 5-10 cm az dozajlı beton temelcik yapılmalıdır.
Kontrol ve Bakım Rögarları
Rögar ya da menhol olarak adlandırılan bu bacalar, dönüşlerin kolay olması ve kontrol ve bakım işleri için yapılır. Maksimum 20-25 metrede bir yapılmalıdır. Malzemeleri; PVC, yerinde dökme betonarme, ön yapımlı beton olabilir. Minimum 50-50 cm kare veya daire şeklinde olmalıdır. Düzenli olarak biriken tortu temizlenerek, tıkanmalar önlenmelidir.
Drenaj çeşitlerni öğrenmek için tıklayınız.
Mimari sözlüğe dönüş yapmak için tıklayınız.
İlgili terimler:
Referans:
- YTÜ Yapı Elemanları I Ders Notları – Müjdem Vural, Sevgül Limoncu, Gökçe Tuna Taygun
- Yapı Bilgisi – Rıfat Çelebi