Terim olarak “rocaille” kelimesinden gelir ve bu da “taş süsleme” anlamındadır. Rokoko akımının görüldüğü eserlerde bolca çiçekler, ağaç dalları ve kıvrımlı bezemeler mevcuttur. Rokoko mimari ve sanatı, Barok dönemin içerisinde yer alır fakat daha zarif ve aristokrat bir anlatımdır.
18. yüzyıl sonlarında etkileri görülen Rokoko, yüzyıl sona ermeden yerini Neoklasik üsluba bırakıyor. Aslında Rokoko üslubunun hissedildiği yıllara ve uygulamalara bakıldığında Barok dönem içerisindedir. Bu nedenle tek başına büyük bir sanat akımını ya da dönemi ifade etmiyor.
Rokoko Mimari ve Sanatının Ortaya Çıkışı
İlk olarak Fransa’da görülmeye başlanan Rokoko, Barok sanatın kıvrımlarını takip etmiş fakat o yoğun ruhani havayı biraz dağıtmıştır. Temel prensip olarak hiçbir yüzeyi olduğu gibi bırakmak istemeyen bir sanat anlayışıdır. Bu sebeple Rokoko üslubu daha ziyada bir dekorasyon sanatıdır diyebiliriz.
Kendine has mobilya tasarımları, süslemeleri ve hatta giyim tarzı vardır. Rokoko, mimari bir akımın çok ötesinde, adeta bir yaşam biçimidir. Etkili olduğu kısa dönemde soylular tarafından benimsenmiş ve hızla uygulanmıştır.
Rokoko dönemi mimarisi ve yaşam tarzı denildiğinde ilk akla gelen beyaz renktir. Bembeyaz duvarların etrafını saran altın varaklarla yapılmış yapraklar ve çiçekler görüyorsanız kesinlikle Rokoko üslubundaki bir yapıdasınız demektir.
Rokoko, giyim ve makyajı bile etkilemiş; kadınların yüzlerini beyazlatabilmek için çeşitli pudralar kullanmıştır. Elbiseler de en az mobilyalar kadar bol ve gösterişli çiçeklerle bezeli kumaşlardan yapılmıştır.
Rokoko dönemi mimarisi aslında Barok stilindeki binalardır. Fakat süslemelere ve boyamalara bakıldığında net olarak Rokoko akımı gözlenir. Dış cephede de iç cephede de geniş olarak beyaz kullanılmasıyla net olarak kendisini belli eder. Açık ve pastel renklerdeki süslemeler, ferah bir atmosfer ve akıp giden kıvrımlar Rokoko mimari tarzın etkileridir.
Rokoko Mimari Özellikleri
Rokoko mimari yapılarda dini yapılardan ziyade otellerde ve konutlarda çok daha sık kullanılmıştır. Oldukça fazla süsleme içermesine rağmen çiçek ağırlıklı bezemeler kullanıldığı için ferahlatıcı bir etkisi vardır.
- Süslemelerde keskin kenarlar yerine C ve S şeklinde kıvrılan bezemeler kullanılır.
- Yaprak, çiçek, bitki ve kuş gibi doğa unsurları sıkça kullanılır.
- Düz ilerleyen simetrik detaylar yerine asimetrik ve düzensiz çizgiler kullanılır.
- Rokoko mimari eserlerinde, binaların dış cepheleri oldukça sade olmasına rağmen iç detaylar oldukça gösterişlidir.
- Yüzeylerde dikkat çekici yoğunlukta ayna ve mücevher kullanılır.
- Bitkilerin büyürken geçirdiği evrelerden esinlenerek tüm süslemeler kıvrımlı olarak kullanılır.
- Rokoko dönemi eserlerde, desenler incelendiği zaman, Uzak doğu (Japonya, Çin vb.) tarzından etkilenmiş çizimler kullanıldığı görülür.
Tüm bunların haricinde en önemli özellik ise beyaz kullanımıdır. Beyaz alçı sıvalar, beyaz boyalı duvarlar, geniş beyaz fonu olan kumaşlar Rokoko mimarı yapılarda dikkati çeken özelliklerdir.
Barok ve Rokoko Mimarisi Arasındaki Farklar
Rokoko mimari dönemi, Barok sanat içerisinde değerlendiriliyor olsa da her ikisi arasında belirgin farklar net olarak görülür.
Dini etki ve sekülerizm etkisi: Barok mimari ciddi tarzı ve Hıristiyanlık temalarıyla ön plana çıkıyor. Fakat Rokoko mimari açıdan dinden uzaktır. Eserlerde doğa, aşk, özgürlük temaları ve desenleri gözlenir.
Dış cephelerde görülen değişiklik: Rokoko mimari eserlerinin dış cephelerinde sadelik tercih edilmiştir. Barok sanattaki gösterişin aksine sade, pastel tonlarında ve ferah dış cepheler yapılmıştır.
Simetri ve asimetri kullanımı: Rokoko üslubu, Barok sanata inat edermiş gibi yoğun bir şekilde asimetri kullanmıştır. Barok mimarisinde takıntı olmuş simetri, Rokoko akımı ile asimetriye dönmüştür.
Resim ve süslemelerdeki farklar: Barok tarzında yoğun olarak dini öğeler, cennet tasvirleri, melekler resmedilip işlenmiştir. Rokoko mimari eserlerinde ise çiçek, bitki, deniz kabuğu stili süslemeler, doğadan ilham alan resimler ön plandadır.
Rokoko Mimari Örnekleri
1725 yılından itibaren kısa bir dönem etkileri görülmüş olan Rokoko, Fransa haricinde İngiltere, Almanya, İspanya gibi pek çok Avrupa ülkesinde de izler bırakmıştır.
Amalienburg Köşkü / Almanya: 1734 yılında yapımına başlanan Rokoko mimari tarzındaki bu eser av köşkü olarak tasarlanmıştır. Pastel tonda oldukça sadece dış cephesi olan binanın iç dekorasyonu altın varak detaylarla işlenmiştir.
Branicki Sarayı / Polonya: Komutan olan ve kont unvanı bulunan Jan Klemens Branicki tarafından yaptırılmıştır. Fransa’daki bu döneme ait mimari örneklerinin birebir kopyası olarak tasarlanmış ve inşa edilmiştir.
Linderhof Sarayı / Almanya: Versay Sarayından fazlaca etkilenerek tasarlanmış bir eserdir. 1886 yılında yapımı tamamlanmış ve günümüzde müze olarak ziyarete açılmıştır.
Catherine Sarayı / Rusya: Deli Petro olarak bilinen I. Petro’nun eşi İmparatoriçe Catherine tarafından yaptırılmıştır. 1736 yılında tamamlanan bu nadide Rokoko tarzında eserin, iç dekorasyonunda 100 kg. altın kullanılmıştır.
Türkiye’de Rokoko Mimari Örnekleri
Fransa kralı XV. Louis’in, III. Ahmed’e gönderdiği hediyelerde görülen Rokoko üslubu, merak uyandırmış ve bazı eserlerde kullanılmıştır.
Dolmabahçe Sarayı / İstanbul: Bütün saray değilse de Muayede Salonu tamamen Rokoko üslubu ile dekore edilmiştir. 2000 metrekare genişliğindeki salon, hem denizden hem de karadan dikkat çekmektedir.
Büyük Mecidiye Camii / İstanbul: Dış cephe yapısıyla Barok sanat esintileri hissedilse de içeride kullanılan renk ve süslemeler Rokoko mimari özellikleri taşımaktadır.
Yıldız Sarayı / İstanbul: Saray binaları arasında bulunan Şale Köşkü, özellikle dekorasyon tasarımları ve süslemeleriyle Rokoko tarzını yansıtmaktadır.
Diğer mimari akımlara göz atmak için tıklayınız.