Mimaride, bir heykel, vazo, yazı veya başka bir nesneyi sergilemek için bir duvarda açılmış girintidir. Duvar içine doğru oyulmuş, çoğunlukla üzeri mukarnas veya kemer ile örtülü oyuklara niş denir. Duvarlarda yapılan çeşitli oyuk, hücre ya da göz gibi elemanlardır.
Tarihçe
Nişler, Antik Roma mimarları tarafından iç ve dış duvarlarda oldukça sık kullanılmıştır. O dönemden günümüze ulaşan bir örneği; Fransa’nın Nimes şehrindeki Roma Diana Tapınağı’dır. Bu dekoratif nişlerin Gotik mimariden örnekleri, Wells ve Peterborough’daki İngiliz Katedral’lerindeki gibi üst kısmında genellikle gölgelik ya da üçgen çatı bulunan orta çağ yapılarıdır.
Daha sonraki mimarlar, özellikle İtalyan Rönesans mimarisinde niş yaygın biçimde kullandı. Yarım daire biçimli nişler sıklıkla öne çıkar, birçoğunun tepesinde kabuk benzeri yivler bulunur.
Kullanım Yerleri
Kiliselerde duvarlarda mum yakmak, heykeller için fon oluşturmak, antik kütüphanelerde parşömenlari saklamak gibi birçok işlevde kullanılmıştır. Hindu kültüründe, saklanan kül testileri nişlerin içine yerleştirilmiştir.
Türk kültüründe ise nişler, çoğunlukla gündelik eşya ve dekoratif ürünlerin konulduğu yerlerdir. Bazı geleneksel Türk evlerinde, iki oda arasındaki duvarlarda cam ile kapatılmış niş şeklinde açıklıklar bulunmaktadır. Bunun sebebinin tek gece lambasıyla daha çok alanı aydınlatmak olduğu düşünülmektedir. Diyarbakır evlerinin eyvan duvarlarında yer alan kapaksız dolaplar da niş niteliğindedir.
Günümüzde daha çok dekorasyon amaçlı salon, mutfak gibi odalarda sıkça bulunur.
Mutfaklarda, el altında bulunması gereken ve kolayca da ortadan kaldırılması gereken küçük ev aletleri, tencere tava gibi mutfak gereçlerinin depolanması için kullanılır.
Salonlarda nişler, daha çok kitap, aksesuar yerleştirilir ve spot ışıklarla aydınlatılarak, hoş bir görüntü elde edilebilir. Tv ünitesi gibi büyük mobilyalar da nişlere gömülebilir.
Mağazalarda Niş uygulamaları da yaygın şekilde kullanılır. Genellikle küçük boyutlu objelerin satıldığı ve teşhir edildiği mağazalarda karşımıza çıkar. Nişlerin üst kısmına yerleştirilen aydınlatma elemanlarıyla bölgesel aydınlatılır. Rafları duvara gömerek daha dikkat çekici tasarımlar ortaya çıkar. Aynı zamanda alan kaybından da kaçınılmış olur.
Niş İmalatı
Nişler, geçmişte mağaralar ve yığma duvarlarda, malzemeyi eksiltme, kazıma gibi yollarla yapılırdı. Günümüzde alçıpan, OSB, kompakt laminat, kontrplak, MDF gibi paneller yardımıyla, duvar yapılırken bırakılan boşluklar ile oluşturulmaktadır.
Daha fazlası için mimari sözlüğe dönebilirsiniz.